Misdrijven begaan en niet veroordeeld worden. Wat rechtvaardigt deze beslissing?

De omstandigheden zijn er vooral op gericht om een persoon die niet de bedoeling had slecht te handelen, niet te bestraffen.  Drie categorieën van oorzaken worden door justitie aangehouden: oorzaken van rechtvaardiging, verschoonbaarheid en niet-toerekenbaarheid.  

1 Rechtvaardigingsoorzaken 

Deze nemen drie verschillende vormen aan: noodzaak, zelfverdediging en opgelegde bevelen. De kwestie van het nagestreefde doel is fundamenteel.   

De basis van de noodtoestand is een waardenconflict. Hier wordt door die persoon een belangenafweging gemaakt. Hij of zij wordt niet vervolgd als een strafbaar feit wordt gepleegd met het doel verdere schade te voorkomen.  

Zelfverdediging heeft betrekking op handelingen zoals doodslag, mishandeling en geweldpleging die als legitiem worden beschouwd omdat ze een reactie zijn op een aanval. Maar die reactie moet beperkt blijven tot wat strikt noodzakelijk is en in verhouding staan tot de geleden aanval.  

Verboden handelingen kunnen ook gerechtvaardigd zijn als zij bij wet zijn bevolen of zijn bevolen door een autoriteit die in overeenstemming met de wet handelt.  

2 Verschoonbaarheidsgronden  

Deze oorzaken kunnen een rol spelen bij de bestraffing van onrechtmatige daden, maar zij blijven onrechtmatig. Zij zijn hetzij absoluut en maken het mogelijk de straf te vermijden, hetzij verzachtend en maken het mogelijk de toepasselijke straf te verminderen.  

3 Oorzaken van ontoerekeningsvatbaarheid 

Een strafbaar feit kan een persoon niet worden toegerekend indien die op het moment van de daad werd gedwongen door een macht die hij niet kon weerstaan.   

Deze dwang kan fysiek of moreel zijn. Om in dit geval als oorzaak te kunnen dienen, moet de dwang noodzakelijkerwijs onweerstaanbaar zijn en buiten de persoon liggen. Het kan met andere woorden niet het gevolg zijn van een fout die eerder werd gegaan.   

Naast dwang zijn er ook geestesstoornissen. Een strafbaar feit gepleegd door een persoon die ten tijde van het strafbare feit niet tot oordeelsvorming in staat was, kan daarvoor niet worden vervolgd.